Thực đơn
Demosthenes
Để kiếm sống, Demosthenes làm thầy kiện chuyên nghiệp, là người vừa viết diễn văn trước tòa (logographer), vừa biện hộ nhân danh người khác (synegoros). Ông dường như có thể đảm đương bất kì vụ kiện nào, phục vụ gần như bất kì khách hàng nào, gồm cả những người giàu có và quyền quý. Rất ít khả năng ông từng là một ông thầy dạy tu từ và đưa các học trò của mình tới dự tòa; tuy nhiên, hẳn là ông đã tiếp tục nghề viết diễn văn suốt sự nghiệp mình[chú thích 5], chỉ có việc biện hộ là ông dừng từ khi tham gia vào vũ đài chính trị[56].
| "Nếu các anh [thành viên bồi thẩm] cảm thấy chắc chắn hành động theo tinh thần của phẩm giá đó, bất kì khi nào các anh tới tòa án để đưa ra phán quyết dựa trên chính nghĩa công chúng, các anh phải nhớ rằng với quyền trượng và huy hiệu tất cả các anh nhận sự ủy thác của lòng tự tôn cổ xưa của Athena". |
| Demosthenes (Về vương miện, 210)— Sự bênh vực danh dự của các phiên tòa tương phản với những hành động bất chính mà Aeschines cáo buộc cho ông. |
Văn hùng biện trước tòa án là một thể loại văn học quan trọng trong nửa sau thế kỉ thứ 5 trước Công nguyên, được thể hiện trong các diễn văn của những người đi trước Demosthenes, Antiphon và Andocides. Các nhà viết diễn văn là một đặc điểm duy nhất chỉ có trong hệ thống tư pháp của Athena: bằng chứng cho một vụ kiện được biên soạn bởi một quan tòa trong một phiên nghe trình bày sơ bộ, và các nguyên đơn có thể thể hiện nó theo cách họ muốn trong các diễn văn chuẩn bị trước; tuy nhiên, các nhân chứng và tài liệu thường bị nghi ngờ (bởi chúng có thể bị ảnh hưởng bởi quyền lực hoặc sự đút lót), ít có sự kiểm tra chéo trong phiên xử, không có hướng dẫn nào cho bồi thẩm đoàn từ quan tòa, cũng như không có cuộc họp nào giữa các thành viên bồi thẩm đoàn trước khi bỏ phiếu, mà bồi thẩm đoàn lại rất đông (từ 201 tới 501 người), thành thử các vụ án phụ thuộc chủ yếu vào các câu hỏi về các lý do khả dĩ, và các quan niệm về công lý tự nhiên có vẻ lấn át luật pháp thành văn - đó là những điều kiện khuyến khích các bài diễn thuyết được xây dựng một cách khéo léo[57].
Bởi các chính trị gia Athena thường bị đối thủ của họ buộc tội nên không phải lúc nào cũng có thể phân biệt rõ ràng các vụ án "cá nhân" với vụ án "công", và do đó nghề viết luận văn mở đường cho Demosthenes bước vào con đường chính trị[58]. Một người viết diễn văn ở Athena có thể không công bố tên tuổi mình, điều cho phép ông ta phục vụ những lợi ích cá nhân, ngay cả nếu điều này gây thiệt hại cho khách hàng. Điều đó cũng khiến ông ta có thể rơi vào những cáo buộc hành động phi pháp. Chẳng hạn Aeschines đã buộc tội Demosthenes để lộ các luận cứ của khách hàng cho đối thủ của họ; đặc biệt là ông đã viết một diễn văn cho Phormion (350 trước CN), một viên chủ ngân hàng giàu có, và sau đó cung cấp nó cho Apollodorus, người đang đòi kết án tử hình ông này [59]. Plutarchus về sau đã ủng hộ cáo buộc này, khẳng định rằng Demosthenes "được cho là đã hành động một cách đáng hổ thẹn"[60] và ông cũng buộc tội Demosthenes đã viết diễn văn cho cả hai bên. Có người lập luận rằng sự lừa gạt này, nếu có thực, liên quan tới một cuộc đổi chác cân bằng (một quid pro quo) về chính trị, theo đó Apollodorus bí mật cam kết sẽ ủng hộ một cuộc cải cách không được ưa chuộng mà Demosthenes theo đuổi vì lợi ích công cộng lớn lao hơn [61] (cụ thể là sự phân bổ quỹ Theorika của Athena - vốn dành cho các lễ hội và hoạt động giải trí công cộng - vào các mục đích quân sự).
Demosthenes trở thành một công dân với đầy đủ quyền vào năm 366 tr.CN. Ông sớm bộc lộ sự quan tâm tới chính trị[54]. Vào những năm 363 và 359 tr.CN, ông đảm nhận vị trí trierarch, chịu trách nhiệm trang bị và duy trì một chiếc trireme (loại tàu chiến Hy Lạp cổ, có ba tầng chèo)[62]. Ông là một trong số những viên chức trierarch tự nguyện đầu tiên vào năm 357, chia sẻ chi phí trang trải cho một con tàu có tên là "Bình minh", mà lời ghi công trạng còn lưu lại tới ngày nay[63]. Năm 348 tr.CN, ông trở thành một choregos, một người chi trả các phí tổn cho một nhà hát ở Hy Lạp cổ đại phụ thêm vào ngân sách từ chính quyền[64].
| "Trong khi con tàu an toàn, bất kể nó lớn hay nhỏ, đó là lúc cho thủy thủ và lái tàu cùng mọi người đến lượt mình thể hiện sự nhiệt tình và để tâm cho nó không bị lật úp bởi ác tâm hay sự vô ý của bất cứ ai; nhưng khi biển cả đã chôn vùi nó, nhiệt tâm là vô ích" |
| Demosthenes (Third Philippic, 69)— Nhà hùng biện cảnh báo đồng bào về những thảm họa Athena sẽ phải chịu nếu họ tiếp tục ngồi không và thờ ơ trước những thách thức của thời đại. |
Giữa những năm 355 và 351 tr.CN, Demosthenes tiếp tục hoạt động tư nhân trong nghề luật trong khi trở nên ngày càng quan tâm tới các vụ việc công. Năm 355 tr.CN ông viết Chống Androtion và, một năm sau, Chống Leptines, hai đòn tấn công mãnh liệt vào những cá nhân cố gắng bãi bỏ một số loại thuế[65]. Trong Chống Timocrates và Chống Aritstocrates, ông chủ trương bài trừ tham nhũng[66]. Tất cả những bài diễn thuyết này, vốn cung cấp những nét đại cương cho những nguyên lý chung của ông về chính sách ngoại giao, như tầm quan trọng của hải quân, của các đồng minh và của danh dự dân tộc[67], đều nhằm vào việc khởi tố (graphē paranómōn) những cá nhân bị cáo buộc đề xuất các văn bản lập pháp một cách phi pháp (trái với các luật đã có từ trước)[68].
Ở thời đại của Demosthenes, các mục tiêu chính trị khác nhau phát triển xung quanh các nhân vật có ảnh hưởng. Thay vì vận động bầu cử, các chính trị gia Athena sử dụng kiện tụng và bôi nhọ để loại bỏ đối thủ khỏi sự vụ chính quyền. Thông thường họ buộc lẫn nhau tội vi hiến, nhưng các cáo buộc mua chuộc và tham nhũng cũng thường hiện diện trong mọi vụ án, tham gia một phần vào tranh chấp chính trị. Các nhà hùng biện thường dùng đến các chiến thuật "ám sát cá nhân" (diabolē, loidoria), cả ở tòa án lẫn Đại hội nhân dân (Ecclesia). Các lời buộc tội đầy ác ý và thường bị phóng đại một cách hài hước này, bị chế nhạo trong Cựu hài kịch (archaia, hài kịch sớm hơn thế kỉ 5 tr.CN của Hy Lạp), được hỗ trợ bởi những lời ám chỉ, suy diễn về động cơ, và thiếu vắng hoàn toàn chứng cơ; như J.H. Vince khẳng định: "chẳng có chỗ nào cho tinh thần hiệp sĩ trong đời sống chính trị Athena"[69]. Một sự kình địch giữa các chính trị gia như vậy cho phép bình dân (demos) hay công dân quyền cai trị tối cao thành bang như những thẩm phán, bồi thẩm và đao phủ[70]. Demosthenes đã trở nên hoàn toàn tham gia vào kiểu kiện tụng này và ông trở thành công cụ cho sự phát triển quyền lực của Tòa thượng thẩm Athena -Areopagus - để buộc các cá nhân tội mưu phản, tuyên cáo trong Đại hội bởi một quy trình gọi là apophasiks (ἀπόφασις)[71].
Năm 354 tr.CN, Demosthenes có bài diễn thuyết chính trị đầu tiên, Về Hải quân, trong đó ông tán thành việc tiết chế và đề xuất cải cách các con thuyền thành nguồn cấp quỹ cho hạm đội Athena[72]. Năm 352 tr.CN, ông phát biểu Vì người Megalopolis và, năm 351 tr.CN,Về Tự do của người Rhodes. Trong cả hai diễn văn này ông đã chống lại Euboulos, chính khách Athena quyền lực nhất thời kỳ 355-342 tr.CN, người không theo chủ nghĩa hòa bình nhưng tránh né một chính sách chủ nghĩa can thiệp tích cực vào công việc nội bộ của các thành bang Hy Lạp khác[73]. Trái lại với chủ trương của Euboulos, Demosthenes kêu gọi một liên minh với Megalopolis chống lại Sparta hay Thebes, và ủng hộ phe dân chủ trong cuộc xung đột ở đảo Rhodes[74]. Các lập luận của ông thể hiện khao khát của ông nhằm nêu bật những nhu cầu và lợi ích của Athena thông qua một chính sách ngoại giao tích cực hơn, ở bất cứ nơi nào có cơ hội[75].
Mặc dù không bài diễn thuyết nào trên đây thành công và chúng tỏ ra thiếu tính thuyết phục thực sự cũng như thiếu sự đặt ưu tiên chính trị và chiến lược mạch lạc[76], Demosthenes đã đặt mình lên vị trí một nhân vật chính trị quan trọng và đoạn tuyệt với phe Euboulos (mà Aeschines là một thành viên nổi bật[77]). Ông đã đặt nền móng cho những thắng lợi chính trị trong tương lai và đưa ông trở thành lãnh tụ "đảng" của riêng mình (vấn đề khái niệm đảng phái hiện đại có thể áp dụng hay không vào nền dân chủ Athena cổ đại gây nhiều tranh cãi giữa các học giả hiện đại[78]).
Hầu hết các bài hùng biện quan trọng của Demosthenes trực tiếp nhằm chống lại quyền lực ngày một gia tăng của Vua Philippos II xứ Macedonia. Từ năm 357 tr.CN, khi Philippos chiếm đóng Amphipolis và Pydna, Athena đã chính thức trong tình trạng chiến tranh với người Macedonia[79]. Năm 352 tr.CN, Demosthenes khắc họa Philippos như kẻ thù tồi tệ nhất của thành bang. Diễn văn của ông đã báo trước những đòn tấn công mạnh mẽ nhắm vào vị vua Macedonia những năm sau đó[80]. Một năm sau ông chỉ trích những người xem thường Philippos như một nhân vật vặt vãnh và cảnh báo rằng ông ta cũng nguy hiểm như hoàng đế Ba Tư vậy[81].
Năm 352 tr.CN, quân đội Athena đã đánh thắng quân Macedonia ở Thermopylae[82], nhưng chiến thắng của Philippos trước người Phokis trong trận Cánh đồng Crocus đã làm Demosthenes chấn động. Năm 351 tr.CN, Demosthenes tự cảm thấy vị thế mình đủ mạnh để trình bày quan điểm liên quan tới vấn đề chính trị ngoại giao quan trọng nhất mà Athena đối mặt thời kì đó: thái độ thành bang ông nên giữ đối với Philippos. Theo Jacqueline de Romilly, nhà ngữ văn học, thành viên Viện Hàn lâm Pháp, mối đe dọa về Philippos đem lại cho những lập trường của Demosthenes một tiêu điểm và một lý do tồn tại (raison d'être)[67]. Demosthenes xem vị vua xứ Macedonia như nguy cơ cho nền tự trị của tất cả các thành bang Hy Lạp và tuy vậy mô tả Philippos như một con quái vật sinh ra từ chính sách đối ngoại Athena; trong "Philippic thứ nhất" ông nhắc nhở những đồng bào của mình như sau: "Ngay cả nếu có chuyện gì xảy ra với ông ta, các anh sẽ sớm dựng dậy một Philippos thứ hai [...]"[83].
Chủ đề của "Philippic thứ nhất" (351-350 tr.CN) là sự chuẩn bị sẵn sàng và cải cách quỹ Theorika, một trụ cột trong chính sách của Euboulos[67]. Trong lời kêu gọi kháng cự nồng nhiệt của mình, Demosthenes yêu cầu đồng bào ông có những hành động cần thiết và khẳng định rằng "đối với một nhân dân tự do không có sự cưỡng bách nào lớn hơn nỗi hổ thẹn về tư thế của họ"[84]. Ông đã đưa ra lần đầu tiên một kế hoạch và các khuyến nghị cụ thể cho chiến lược được thực thi chống lại Macedonia ở phương bắc[85]. Một trong những điểm chính của kế hoạch là kêu gọi thành lập một lực lượng cơ động có thể xây dựng bằng một ngân sách ít ỏi với mỗi hoplite được trả chỉ 10 drachma (hay 2 obol) mỗi ngày, thấp hơn tiền công cho lao động chân tay trung bình ở Athena - nhấn mạnh rằng chiến sĩ sẽ cải thiện sự thiếu hụt lương bằng cướp bóc miền tham chiến[86].
| "Chúng ta cần tiền, không nghi ngờ gì, hỡi những người Athena, và không có tiền không gì có thể thực hiện thứ đáng ra cần thực hiện." |
| Demosthenes (First Olynthiac, 20)— Nhà hùng biện gắng hết sức để thuyết phục dân chúng Athena rằng quỹ Theorika cần tiết để chu cấp cho sự chuẩn bị quân sự của thành bang. |
Từ thời điểm đó cho đến 341 tr.CN, tất cả các diễn văn của Demosthenes liên hệ tới cùng một vấn đề: cuộc chiến chống Philippos. Năm 349 tr.CN, Philippos tấn công Olynthus, một đồng minh của Athena. Trong ba bài Olynthiacs, Demosthenes chỉ trích những người đồng hương đã thờ ơ và thúc giục thành bang mình giúp đỡ Olynthus[87][88]. Ông cũng miệt thị Philippos, gọi ông ta là kẻ mọi rợ ("barbarian")[chú thích 6]. Bất chấp những cảnh báo của Demosthenes, người Athena vẫn không quan tâm tới việc ngăn chặn việc thành Olynthus thất thủ trước người Macedonia. Hầu như đồng thời, hẳn dưới sự khuyến khích của Euboulos, họ tham dự vào một cuộc chiến ở Euboea chống Phillipos mà cuối cùng kết thúc trong thế bế tắc[92].
Năm 384 tr.CN một sự kiện đặc biệt xảy ra: Meidias, một phú hộ Athena, đã tát Demosthenes một cách công khai. Lúc đó Demosthenes đang là choregos của Đại lễ Dionysia, một lễ hội tôn giáo lớn nhằm vinh danh thần Dionysos[64]. Meidias là bạn của Euboulos và là người ủng hộ cuộc phiêu lưu quân sự bất thành ở Euboea[93]. Ông này cũng là một kẻ thù cũ, từng đột nhập trái phép vào nhà Demosthenes nhằm chiếm đoạt tài sản của ông[94].
| "Thử nghĩ xem. Thời điểm phiên tòa bế mạc, mỗi người trong số các anh sẽ về nhà, người nhanh hơn, kẻ thong dong, không ưu tư, không liếc sau mình, không lo sợ liệu mình có gặp rắc rối với một người bạn hay một kẻ thù, một người lớn hay nhỏ, mạnh hay yếu, hay bất cứ thứ gì loại đó. Và vì sao vậy? Bởi vì trong thâm tâm anh ta biết, anh ta tin tưởng, và đã được học để tin vào Nhà nước, rằng không ai sẽ bắt hay sỉ nhục hay đánh đập anh ta". |
| Demosthenes (Chống Meidias, 221)—Nhà hùng biện yêu cầu dân chúng Athena bảo vệ hệ thống pháp quyền của mình, bằng việc lấy bị cáo làm gương răn đe người khác.[95] |
Demosthenes quyết định khởi kiện đối thủ, viết diễn văn Chống Meidias. Diễn văn này, được lưu lại tới nay, cung cấp những thông tin có giá trị về luật pháp Athena vào thời điểm đó, đặc biệt là quan niệm Hy Lạp cổ về tội ngạo mạn (hybris, có nghĩa rất rộng, từ hành hung tới cưỡng bức, cướp đồ thánh,...), từng được xem như một tội lỗi không chỉ chống lại thành bang mà chống cả toàn xã hội[96]. Ông khẳng định rằng một nhà nước dân chủ sẽ diệt vong nếu nguyên tắc pháp quyền bị xói mòn bởi những kẻ trọc phú vô liêm sỉ, và rằng các công dân có được quyền lực và thẩm quyền trong mọi sự vụ quốc gia nhờ "vào sức mạnh của luật pháp"[94]. Các học giả hiện đại không nhất trí về việc liệu Demosthenes cuối cùng có phát biểu bài Chống Meidias hay không và liệu cáo buộc của Aeschines rằng Demosthenes đã nhận hối lộ để ngừng vụ kiện tụng có đáng tin cậy[chú thích 7].
Năm 348 tr.CN, Philippos chinh phục Olythus và san bằng nó, tiếp đó chinh phục hoàn toàn Chalcidice và các tất cả các thành bang trong liên minh Chalcidic mà Olynthus từng lãnh đạo[99]. Trước sự đổ vỡ đó, Athena cầu hòa với Macedonia. Demosthenes nằm trong số những người tán thành thỏa hiệp. Năm 347 tr.CN, một phái đoàn Athena gồm Demosthenes, Aeschines và Philocrates, chính thức được gửi tới Pella để đàm phán hòa bình. Trong lần chạm trán đầu tiên với vua Macedonia, Demosthenes được cho là đã, lại theo Aeschines, suy sụp vì sợ hãi[100].
Đại hội nhân dân đã chính thức chấp nhận những điều khoản khắc nghiệt Philippos đưa ra, bao gồm sự từ bỏ tuyên bố của họ đối với Amphipolis. Tuy nhiên, khi một phái đoàn Athena tới Pella để yêu cầu Philippos tuyên thệ, điều cần thiết để hoàn tất hiệp ước, vị vua này lại đang chinh chiến ở nước ngoài[101]. Ông trông đợi rằng mình sẽ nắm giữ an toàn bất kỳ tài sản Athena nào mà ông có thể chiếm đoạt trước khi phê chuẩn[102]. Hết sức lo lắng vì sự trì hoãn, Demosthenes đòi sứ đoàn phải du hành tới địa điểm Philippos đóng quân[102] tuy nhiên phái đoàn Athena, bao gồm cả chính ông, vẫn lưu lại Pella cho đến khi Philippos kết thúc thắng lợi chiến dịch ở Thrace[103].
Philippos tuyên thệ tuân theo hiệp ước, nhưng ông trì hoãn sự khởi hành của phái đoàn Athena, những người vẫn chưa nhận được lời tuyên thệ từ các đồng minh của Macedonia ở Thessalia và nơi khác. Cuối cùng, hòa ước đã được tuyên cáo ở Pherae, nơi Philippos hiện diện cùng phái đoàn Athena, sau khi ông hoàn thành những chuẩn bị quân sự để tiến về nam. Demosthenes đã kết tội các thành viên khác của phái đoàn bị mua chuộc và lập trường của họ làm lợi cho các kế hoạch của Phillipos[104]. Ngay sau khi việc ký kết Hòa ước Philocrates hoàn thành, Philippos băng qua Thermolyae, chinh phục Phokis - Athena đã không nhúc nhích để giúp đỡ đồng minh của mình[105]. Được Thebes và Thessalia trợ giúp, Macedonia kiểm soát phiếu bầu của Phokis ở trong Liên minh Amphictynonic, một tổ chức tôn giáo Hy Lạp thành lập để cung ứng cho các đền thờ nổi tiếng thờ Apollo và Demeter[106]. Bất chấp sự bất mãn của một bộ phận các nhà lãnh đạo, Athena cuối cùng cũng chấp nhận sự tham gia của Macedonia vào Hội đồng Liên minh[107]. Demosthenes nằm trong số những người tán thành cách tiếp cận thực dụng này, và ông đã khuyến khích lập trường này trong bài luận Về hòa bình của mình. Theo Edmund M. Burke, diễn văn này đánh dấu mốc một thời điểm chín muồi trong sự nghiệp của Demosthenes: sau chiến dịch thành công của Philippos năm 346 tr.CN, nhà chính khách Athena này nhận ra rằng; nếu ông muốn lãnh đạo thành phố chống lại Macedonia, ông phải "điều chỉnh giọng, trở nên bớt tính bè phái trong giọng điệu"[108].
Năm 344 tr.CN Demosthenes du hành tới bán đảo Peloponnese để tách càng nhiều càng tốt các thành bang ra khỏi ảnh hưởng của Macedonia. Tuy nhiên những nỗ lực của ông nhìn chung không thành công [109]. Hầu hết những người miền Peloponnese xem Philippos như người bảo trợ nền tự do của họ và đã gửi một sứ đoàn chung tới Athena nhằm tỏ sự bất bình về các hành vi của Demosthenes [110]. Đáp trả, Demosthenese đã đọc Philippic thứ hai, kịch liệt đả kích Philipos. Năm 343 tr.CN Demosthenes tiếp tục phát biểu bài Về sứ đoàn thất bại chống lại Aeschines, đẩy ông này tới nguy cơ bị kết tội phản quốc, chỉ thoát được với chênh lệch mong manh 30 phiếu trong cuộc bỏ phiếu của một bồi thẩm đoàn có thể đông tới 1501 người [111].
Năm 343 tr.CN, Philippos tiếp tục chinh phạt xứ Epirus và vào năm sau đó là Thrace[112]. Ông cũng đàm phán với người Athena về một chỉnh sửa cho Hòa ước Philocrates[113]. Khi quân đội Macedonia băng qua Chersonese, nay là Bán đảo Gallipoli, một vị tướng Athena tên là Diopeithes đã cướp phá khu vực hàng hải của Thrace, do đó chọc giận Philippos. Rắc rối này khiến Đại hội nhân dân Athena phải triệu tập. Demosthenes đã đọc diễn văn Về Chersonese thuyết phục những người Athena không triệu hồi Diopeithes. Cũng năm 342 tr.CN, ông có bài diễn thuyết Philippic thứ ba, được xem như bài hùng biện chính trị xuất sắc nhất của ông[114]. Sử dụng tất cả tài hùng biện của mình, ông yêu cầu hành động quyết liệt chống lại Philippos và kêu gọi một sự gắng sức tối đa từ người dân Athena. Ông nói với họ rằng "thà chết một ngàn lần còn hơn đi ve vãn Philippos"[115]. Demosthenes giờ đây làm chủ chính trường Athena và đủ khả năng làm suy yếu đáng kể phe thân Macedonia của Aeschines.
Năm 341 tr.CN Demosthenes được phái tới Byzantium, nơi ông tìm cách làm mới lại mối đồng minh với Athena. Nhờ tài vận động ngoại giao của ông, Abydos cũng gia nhập liên minh này. Sự tiến triển này khiến Philippos lo ngại và khiến ông ta căm giận Demosthenes hơn nữa. Tuy nhiên Đại hội nhân dân Athena đã gạt ra một bên sự bất bình của Philippos đối với Demosthenes và bãi bỏ hòa ước; hành động như vậy trên thực tế không khác gì một lời tuyên chiến chính thức. Năm 339 tr.CN Philippos tiến hành nỗ lực cuối cùng và hiệu quả nhất để chinh phục miền Nam Hy Lạp, được hỗ trợ bởi lập trường Aeschines trong Hội đồng Amphictyonic[116]. Tại một cuộc họp của Hội đồng, Philippos các buộc người Locris thành Amfissa đã xâm phạm đất thánh hiến[117]. Chủ trì Hội đồng, một người Thessalia tên Cottyphos, đã đề xuất triệu tập một Đại hội Amphictyonic để quyết định một đòn trừng phạt người Locris. Aeschines đã đồng ý với đề xuất trên và khẳng định người Athena sẽ tham gia Đại hội[118]. Nhưng Demosthenes đã đảo ngược ý kiến đó và cuối cùng Athena đã bỏ phiếu trắng[119]. Sau sự thất bại của cuộc phiêu lưu quân sự thứ nhất chống Locris, phiên họp hè của Hội đồng đã trao quyền chỉ huy lực lượng liên minh cho Philippos, yêu cầu ông này lãnh đạo một cuộc viễn chinh thứ hai[120]. Philip đã hành động rất nhanh chóng: trong mùa đông 339-338 tr.CN, ông băng qua Thermolyae, đột kích Amfissa và đánh bại những người Locris. Nhân đà đó năm 338 tr.CN Philippos dễ dàng tiến vào miền Phokis, rồi hành quân theo hướng đông nam xuống đồng bằng Cephissus, chiếm đóng Elateia, phục hồi các cứ điểm phòng thủ[121].
Cùng thời điểm đó, Athena đã thành công trong việc dàn xếp thành lập một liên minh với Euboea, Megara, Achaea, Corinth, Arcanania và các thành bang khác trong miền Peloponnese. Trong số đó Thebes là thành bang đáng khao khát nhất của Athena. Để đảm bảo mối liên minh, Demosthenes được phái tới thành bang miền Boeotia này; Philippos cũng gửi một phái đoàn, nhưng Demosthenes đã thành công hơn trong việc lôi kéo Thebes[122]. Bài hùng biện của Demosthenes trước người dân thành Thebes nay đã thất lạc, do đó ngày nay người ta không biết được ông đã dùng những lý lẽ nào để thuyết phục người Thebes. Dù sao đi nữa, mối liên minh cũng có cái giá của nó: quyền thống trị của Thebes trên xứ Boetia được công nhận, Thebes chỉ huy duy nhất trên bộ và phối hợp trên biển, trong khi Athena đảm đương hai phần ba chi phí chiến tranh[123].
Trong khi người Athena và Thebes chuẩn bị chiến tranh, Philippos thử một lần cuối lung lạc kẻ thù, đề xuất một cách vô ích một hòa ước mới[124]. Sau vài cuộc đụng độ lẻ tẻ giữa hai phía, trong đó Athena giành những thắng lợi nhỏ nhặt, một trận hội chiến lớn diễn ra ở một đồng bằng hẹp gần Chaeronea, nơi đội quân phương trận (phalanx) xứ Macedonia đã đập tan hoàn toàn liên quân Hy Lạp. Demosthenes đã chiến đấu trong lực lượng trọng binh (hoplite) nhưng sớm bỏ hàng ngũ tháo chạy[chú thích 8]. Quá căm ghét Demosthenes, theo Diodorus Siculus, Philippos đã chế nhạo sự bất hạnh của người chính khách Athena sau trận chiến. Tuy nhiên, một nhà hùng biện và chính trị gia Athena, Demades, được cho là đã nói: "Hỡi Đức Vua, khi Vận Mệnh (Fortune) đã xếp ngài vào vai Agamemnon, chẳng nhẽ ngài không xấu hổ vì đã hành xử như vai của Thersites?" (một tay lính tục tĩu trong bộ sử thi Illiad của Homer). Bị châm chích bởi những lời đó, Philippos xấu hổ và thay đổi ngay lập tức cách cư xử với kẻ bại trận[126].
Sau trận Chaeronea, Philippos áp đặt sự trừng phạt khắc nghiệt đối với Thebes, nhưng dàn xếp hòa bình với người Athena với những điều kiện rất khoan dung. Demosthenes khuyến khích việc gia cố thành trì của Athena và ông được Đại hội chọn để đọc văn tế các tử sĩ[127][128]. Năm 337 tr.CN, Philippos lập ra Liên minh Corinth, một liên hiệp các thành bang Hy Lạp dưới sự lãnh đạo của mình, rồi trở lại Pella[129]. Năm 336 tr.CN, Philippos bị ám sát trong đám cưới của con gái ông là Cleopatra của Macedonia với vua Alexander I của Epirus. Sau cái chết của Philippos, quân đội đưa Alexandros, mới hai mươi tuổi, đăng quang ngôi Vua Macedonia. Các thành bang Hy Lạp như Athena và Thebes nhìn thấy trong sự thay đổi lãnh đạo này một cơ hội để lấy lại nền độc lập. Demosthenes ăn mừng vụ ám sát Philippos và đóng vai trò lãnh đạo trong cuộc nổi dậy của thành bang. Theo Aeschines, "dù khi đó chỉ 7 ngày sau cái chết của con gái, và bất chấp các thủ tục tang lễ chưa hoàn thành, ông ta đã đặt vòng hoa lên đầu, khoác lên mình chiếc áo trắng, và ông ta còn bày tỏ sự cảm tạ thần linh, điều vi phạm mọi phép cư xử"[21]. Demosthenes cũng gửi sứ giả tới tướng Attalus, người ông cho là một đối thủ nội bộ của Alexandros[130]. Tuy nhiên, Alexandros đã hành quân nhanh chóng tới Thebes, thành bang này sớm quy phục ngay khi ông xuất hiện trước cổng thành. Khi biết rằng Alexandros đã tới Boetia, người Athena hoảng hốt và cầu xin vị tân vương thương xót. Alexandros đã đe dọa nhưng không áp dụng biện pháp trừng phạt nào.
Năm 335 tr.CN Alexandros cảm thấy rảnh tay ở mạn Nam để đánh nhau với người Thracia và người Illyria, nhưng khi vị vua trẻ hành quân về phương Bắc, Demosthenes đã lan truyền một tin đồn bịa đặt rằng Alexandros và toàn bộ lực lượng viễn chinh đã bị người Triballia giết (thậm chí ông sử dụng một người đóng một chiến binh đầm đìa máu thề rằng đã tận mắt chứng kiến Alexanderos chết)[131][132][133]. Người Thebes và Athena lại nổi dậy một lần nữa, nhận sự hỗ trợ tài chính từ nhà vua Ba Tư Darius III, và Demosthenes được cho là đã tiếp nhận khoảng 300 talent về phần của Athena và bị cáo buộc về tội biển thủ[chú thích 9]. Alexandros đã phản ứng ngay lập tức, đem quân san bằng thành Thebes. Ông không tấn công Athena, nhưng đòi phải lưu đày tất cả các chính trị gia chống Macedonia, mà Demosthenes đứng hàng đầu. Theo Plutarchus, một sứ đoàn đặc biệt của Athena do Phocion, một người thân Macedonia cầm đầu, đã nỗ lực thuyết phục Alexandros dịu lại[135].
| "Thái độ của anh bộc lộ trong cuộc sống và hạnh kiểm của anh, trong sự thể hiện trước công chúng và cả trong sự tiết chế nơi công cộng. Một dự án được ủng hộ bởi nhân dân đang xúc tiến. Aeschines lặng thinh. Một sự cố đáng tiếc được báo cáo. Aeschines hiển hiện. Ông ta gợi nhớ tới một vết bong gân hay gãy chân cũ: thời điểm bạn không khỏe nó trở nên hoạt động." |
| Demosthenes (Về Vương miện, 198)—Trong Về Vương miện Demosthenes tấn công dữ dội và sau cùng vô hiệu hóa Aeschines, đối thủ chính trị đáng gờm của mình. |
Bất chấp những kế hoạch mạo hiểm chống Macedonia bất thành, người Athena vẫn kính trọng Demosthenes. Năm 336 tr.CN, nhà hùng biện Ctesiphon đề xuất rằng Athena cần vinh danh Demosthenes cho sự cống hiến đối với thành bang bằng việc trao cho ông một vương miện vàng như theo phong tục. Đề nghị này đã trở thành một vấn đề chính trị và năm 330 tr.CN, Aeschines khởi kiện Ctesiphon là trái lễ giáo. Trong bài diễn văn lừng lẫy nhất của mình[136], "Về Vương miện", Demosthenes đã bảo vệ thành công Ctesiphon và đả kích mãnh liệt những người muốn cầu hòa với Macedonia. Ông tỏ ra không hối hận về những hành động trong quá khứ và nhấn mạnh rằng, khi nắm quyền, mục đích không đổi của mọi chính sách ông đề xướng là danh dự và uy thế cho tổ quốc; và trong mỗi cơ hội và mỗi sự vụ ông đã gìn giữ lòng trung thành đối với Athena[137]. Ông cuối cùng đã đánh bại Aeschines (buộc ông này phải rời Athena và chết ở nước ngoài) mặc dù đứng từ góc độ pháp lý, những sự phản đối của kẻ thù ông về việc trao vương miện là có căn cứ[138].
Khoảng năm 324 tr.CN, Harpalos, người được Alexander ủy thác những kho báu khổng lồ, đã bỏ trốn và tìm kiếm nơi ẩn náu ở Athena[chú thích 10]. Đại hội nhân dân ban đầu từ chối yêu cầu xin tị nạn, theo lời khuyên của Demosthenes[140], nhưng cuối cùng Harpalos vào Athena, và bị bắt giam sau một đề xuất của Demosthenes và Phocion, bất chấp sự bất bình của Hypereides, một chính khách chống Macedonia và là đồng minh cũ của Demosthenes[141]. Thêm vào đó, Đại hội còn quyết định nắm lấy số tiền của Harpalos, ủy thác cho một ủy ban do Demosthenes chủ trì. Khi ủy ban kiểm kê kho báu, người ta nhận thấy chỉ có một nửa so với những gì Harpalos tuyên bố.[141] Tuy nhiên, họ đã quyết định không tiết lộ số thâm hụt. Khi Harpalos trốn thoát, Tòa Thượng thẩm (Areopagus) đã mở một cuộc điều tra và kết tội Demosthenes đã quản lý tồi 20 talent. Trong phiên xử, Hypereides lập luận rằng Demosthenes đã không công bố khoản thất thoát khổng lồ vì đã nhận hối lộ của Harpalos[141]. Demosthenes bị phạt và bị giam cầm, nhưng ông sớm thoát được.[142] Hiện vẫn còn không rõ những cáo buộc trên Demosthenes có căn cứ hay không[chú thích 11]. Dù sao, người Athena đã sớm bãi bỏ bản án[146].
| "Đối với một ngôi nhà mà tôi mua nó, hay một con thuyền hay bất cứ thứ gì loại đó phải có độ bền cao trong cấu trúc của nó; và cũng thế trong các sự vụ nhà nước những nguyên tắc và nền tảng phải là chân lý và công lý." |
| Demosthenes (Olynthiac thứ hai, 10)—Nhà hùng biện từng đối mặt với những cáo buộc nghiêm trọng không chỉ một lần, nhưng ông chưa từng thú nhận đã có hành động bất chính nào và nhấn mạnh rằng không thể nào "kiếm được quyền lực bền vững bằng bất công, khai man, và dối trá". |
Sau cái chết của Alexandros năm 323 tr.CN, Demosthenes lại một lần nữa kêu gọi người Athena tìm lại nền độc lập trong một cuộc chiến nay được biết đến dưới tên Chiến tranh Lamia. Tuy nhiên, Antipatros, người kế thừa ngôi vị của Alexandros ở Macedonia và Hy Lạp, đã đánh bại họ cả trên bộ lẫn trên biển trong các trận Lamia, Amorgos và Crannon. Antipatros đòi người Athena giao nộp Demosthenes và Hypereidies cùng một số người khác. Đại hội nhân dân đã thông qua một nghị quyết kết án tử hình những người khích động chống Macedonia quan trọng nhất. Demosthenes trốn tới một tu viện trên đảo Calauria (ngày nay là Poros), nhưng cuối cùng nơi ẩn nấp này bị Archias, một tay chân của Antipatros, khám phá ra. Demosthenes quyết định tự tử trước khi bị bắt, bằng cách giả vờ viết một lá thư cho gia đình và lấy thuốc độc từ một ống sậy[147]. Khi Demosthenes cảm thấy thuốc độc đã ngấm vào cơ thể, ông nói với Archias: "Giờ, ngay khi ngươi muốn, ngươi có thể bắt đầu vai Creon trong bi kịch [Creon, nhiếp chính thành Thebes trong thần thoại, đã để xác anh mình là Polynices trên chiến trường không cho chôn cất], và phơi xác ta không chôn cất. Nhưng, hỡi Neptune nhân từ, tôi, về phần mình, khi hãy còn sống, trỗi dậy và ra khỏi nơi thiêng liêng này, mặc dù Antipatros và những người Macedonia không để lại gì hơn ngoài ngôi đền của người không vấy bẩn". Nói xong, ông đi qua bàn thờ, ngã xuống và qua đời[147]. Nhiều năm sau cuộc tự vẫn đó, những người Athena đã khánh thành một tượng đài để vinh danh ông và quyết định chu cấp thức ăn cho hậu duệ của ông ở Prytaneum[148].
Thực đơn
DemosthenesLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Demosthenes